Ηράκλειο 5 Δεκεμβρίου 2012

Κυρίες και Κύριοι

Αγαπητοί Φίλοι

Η αποψινή μας συνάντηση έχει μια ιδιαίτερη συγκινησιακή απόχρωση αφού ενεργοποιεί ένα ξεχωριστό ψυχικό φορτίο, αυτό που κουβαλάμε όλοι μας στο θησαυροφυλάκιο των βιωμάτων μας από τα μαθητικά μας χρόνια.

Χαίρομαι που με ανακαλύψατε κι εμένα κι έτσι μου προσφέρετε αυτή την εξαιρετική ευκαιρία να βρίσκομαι απόψε μαζί σας για να μοιραστώ αναμνήσεις που, όπως αποδείχτηκε, καθόρισαν την προσωπικότητα και την ταυτότητα του καθενός από μας.

Είναι γεγονός πως η ανάγκη ελεύθερης έκφρασης και δημιουργίας συνοδεύει κάθε άνθρωπο σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Οι συνθήκες που επικρατούν στο χώρο και το χρόνο τη δεδομένη στιγμή της εκτόνωσης αυτής της ανάγκης είναι αυτές που αναμφίβολα επηρεάζουν ή και καθορίζουν τον τρόπο, το βαθμό και το περιεχόμενο της διάθεσής μας να επικοινωνήσουμε τις ιδέες μας, να αφήσουμε το δικό μας προσωπικό αποτύπωμα στις εξελίξεις που διαδραματίζονται γύρω μας, των οποίων μέρος είμαστε ή θέλουμε κι εμείς να γίνουμε.

Ειδικά όταν είμαστε νέοι αυτή η ανάγκη είναι ακόμη πιο έκδηλη και τροφοδοτείται, ανάλογα πάντα με τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, από ασύμβατα φαινομενικά αισθήματα: την ελπίδα συνάμα με την αγανάκτηση, την ορμή με την απάθεια, την πίστη με την ανατροπή, την αποδοχή με την αμφισβήτηση.

Η κάθε εποχή λοιπόν, έχει και τα δικά της περιθώρια διαλόγου, που τα βάζουμε εμείς οι άνθρωποι, ανάλογα βέβαια την εξουσία, τη δύναμη μας και τη διάθεση μας να κάνουμε μια τομή ή να μην μείνουμε απλοί παρατηρητές της ζωής που μας προσπερνά.

Αν ταξιδέψουμε μερικές δεκαετίες πριν λοιπόν, για να ανιχνεύσουμε αυτές τις απόπειρες των τότε νεαρών και σήμερα γκριζομάλληδων μαθητών Λυκείων της πόλης μας και αφουγκραστούμε τις εσωτερικές τους διαδρομές που υπαγόρευσαν, που ενέπνευσαν καλύτερα, την ενεργή συμμετοχή τους σε συγγραφικές περιδινήσεις που απέκτησαν υπόσταση μέσα από τα μαθητικά έντυπα, θα φτάσουμε και σε μας.

Ένας απ΄ αυτούς λοιπόν ήμουν κι εγώ, οπότε η παρουσία μου εδώ έχει το χαρακτήρα προσωπικής μαρτυρίας. Το 1974, μαθητής στο Γυμνάσιο Αρρένων του Ρεθύμνου, σε μια από τις πιο ταραγμένες πολιτικά και κοινωνικά εποχές της σύγχρονης ιστορίας της χώρας μας κι ενώ το δικτατορικό καθεστώς, μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου έγινε ακόμη αυστηρότερο κι επικινδυνέστερο, η διακίνηση των ιδεών ήταν πολύ περιορισμένη και ελεγχόμενη.

Μια ομάδα μαθητών, από τα Γυμνάσια Αρρένων και Θηλέων, αποφασίσαμε να αποτυπώσουμε την ανάγκη μας να πούμε κάτι διαφορετικό στο χαρτί, να απεγκλωβιστούμε από τα στερεότυπα της εποχής που συνόδευαν τους καλούς μαθητές, οι οποίοι άλλη ενασχόληση κι ενδιαφέροντα εκτός από την προσήλωση στο διάβασμα και την υψηλή βαθμολογία δεν είχαν, να αγγίξουμε ευαίσθητες χορδές που παρέμεναν σιωπηλές και αδιατάρακτες.

Έτσι εκδώσαμε το μαθητικό έντυπο “Προβληματισμοί” που είχε φιλολογικό και πολιτικό περιεχόμενο. Η γοητεία αυτής της διαδικασίας, νομίζω έχει καταγραφεί ανεξίτηλα στη μνήμη όλων όσοι λάβαμε μέρος σε αυτό το εγχείρημα. Συναντιόμασταν, συζητούσαμε, συνεργαζόμασταν, ανταλλάσσαμε ιδέες, όλοι μαζί, δημιουργώντας χωρίς να το επιδιώξουμε συνειδητά, ένα πυρήνα υγιούς διαλόγου, που έλειπε από τη δημόσια ζωή αλλά και την καθημερινότητά μας.

Έτσι, παρά την περιρρέουσα ασφυκτική πολιτική ατμόσφαιρα και με δεδομένο πως δεν ήταν πολλές οι φωτεινές προσωπικότητες μεταξύ των καθηγητών μας οι οποίοι προσπαθούσαν να μας μεταγγίσουν τη Δύναμη και την αξία της Δημοκρατίας μέσα από τα κείμενα των Αρχαίων Ελλήνων Φιλοσόφων, αναφερθήκαμε σε αυτό το πρώτο και μοναδικό για κείνη τη χρονιά μαθητικό έντυπο, σε πλείστα θέματα αλλά και στη Δημοκρατία. Μόνο που για μας τότε, η έννοια “Δημοκρατία” αναδύονταν ως βιωματική ανάγκη, που δεν καλυπτότανε , ως αίσθηση αναγκαίας συνθήκης για την ανάπτυξη και την πρόοδο της κοινωνίας και καθενός από εμάς.

Αποτιμώντας το αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας, νομίζω θα συμφωνήσουμε όλοι πως η αξία της δεν αντανακλάται σε αυτό καθ'' εαυτό το δημιούργημα, το έντυπο δηλαδή, αλλά στο σπόρο ελευθερίας της έκφρασης που ρίξαμε και βρήκε γόνιμη, παρότι διψασμένη, γη και άνθισε.

Άλλωστε, αν ξεφυλλίσει κανείς το έντυπο, αντίγραφα του οποίου δεν υπάρχουν παρά ίσως ελάχιστα σε κάποια ξεχασμένα ντουλάπια στις αποθήκες των σπιτιών μας, αφού δυστυχώς δεν είχαμε την πρόνοια να διατηρήσουμε αρχείο, θα διαπιστώσει αμέσως τη διαφορά της εκτύπωσης από τα σημερινά έντυπα με την αρτιότητα και την πληθώρα θεμάτων που διαθέτουν, προϊόν της έλλειψης τεχνογνωσίας και εξοπλισμού που είχαμε την εποχή εκείνη.

Εκτός από τα στοιχειώδη τυπογραφικά μέσα, ελλιπής ήταν και η εμπειρία μας στον τρόπο που στήνεται ένα έντυπο. Δε θα ξεχάσω που, όταν πια καταλήξαμε στο περιεχόμενο της ύλης και θεωρήσαμε πως ήταν έτοιμο και πλήρες το έντυπο από άποψη θεματολογίας και το παραδώσαμε για εκτύπωση, ο τυπογράφος διαπίστωσε πως υπολείπεται ένα ακόμη κείμενο για να ολοκληρωθεί μια σελίδα της. Αποφάσισε λοιπόν, κατά τρόπο ξεκάρφωτο και μάλλον αφελή, να καλύψει το κενό με μια εικόνα της προτομής του Βίκτωρος Ουγκώ και τη λεζάντα “ .Ο βάρδος της Ελευθερίας ”!

Άλλο ζήτημα που είχαμε να διαχειριστούμε ήταν και το πρόβλημα της διανομής του εντύπου. Η σημερινή, αυτονόητη ελεύθερη διακίνηση μαθητικών εντύπων στους χώρους εντός και εκτός της σχολικής κοινότητας, τότε, αποτελούσε ως διαδικασία, αφορμή ενεργοποίησης της φαντασίας και εφευρετικότητας μας. Στο Γυμνάσιο Αρρένων η διανομή έγινε με σχετική ευκολία. Στο Θηλέων, παρότι ο Γυμνασιάρχης ήταν αριστερών πολιτικών πεποιθήσεων κι άνθρωπος της Μακρονήσου, απαγόρευσε τη διακίνηση των ¨”Προβληματισμών”, με αποτέλεσμα οι πιο θαρραλέες μαθήτριες να κρύβουν στις ποδιές τους τ΄ αντίτυπα και να τα μοιράζουν με μυστικότητα, σα να επρόκειτο για αντιστασιακά φυλλάδια σε καιρό κατοχής. Κατά αυτό τον τρόπο διανεμήθηκαν τελικά πάνω από 1000 αντίτυπα.

Αυτή λοιπόν η σπίθα που ανάψαμε τη χρονιά εκείνη, ορμώμενοι από μια εσωτερική ζέση να εκφραστούμε διαλογιζόμενοι, αναζωπυρώθηκε από συμμαθητές μας μικρότερης ηλικίας που συμμετείχαν στην αρχική ομάδα και την επόμενη χρονιά, το 1975, που ήμουν πια φοιτητής, βοήθησα και εκδόθηκε ακόμη ένα έντυπο των “Προβληματισμών”. Παράλληλα, μια άλλη ομάδα μαθητών εξέδωσε κι ένα άλλο εξίσου καλό έντυπο.

Είμαι βέβαιος πως αν αναζητήσουμε κι άλλα μαθητικά έντυπα της εποχής εκείνης, εκτός από αυτά που προανέφερα, θα βρούμε πολλά αξιόλογα δείγματα της γενικευμένης ανάγκης των νέων για ελεύθερη έκφραση.

Αυτός είναι κι ένας επιπλέον λόγος για να συνειδητοποιήσουμε όλοι πως το σχολείο, όπως και η οικογένεια, παραμένουν τα πιο υπεύθυνα εργαστήρια διάπλασης υγιών, δυνατών, υπεύθυνων προσωπικοτήτων, διαπίστωση που καθιστά το έργο των γονέων και των εκπαιδευτικών εξαιρετικά κρίσιμο και σημαντικό. Ειδικά σήμερα που οι κίνδυνοι είναι μεγαλύτεροι και πολύ πιο περίπλοκοι.

Παρότι προσπαθούμε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας σ΄ ένα προστατευμένο περιβάλλον και παρότι έχουν την τύχη να ζουν σε συνθήκες ελευθερίας και ειρήνης, οπότε δεν βιώνουν τους σκληρούς πνευματικούς περιορισμούς και τις ανοίκειες με την ελευθερία απαγορεύσεις που δοκίμασαν οι προηγούμενες γενιές, ωστόσο δε φαίνεται να διαθέτουν τα προσδοκώμενα δημοκρατικά αντισώματα.

Υπάρχει μια σύγχιση και συχνά γινόμαστε θεατές αναντίστοιχων παραδειγμάτων και συμπεριφορών εκ μέρους των νέων μας.

Συναντάμε νέα παιδιά που μιλούν και πράττουν χωρίς να φαίνεται τουλάχιστον ότι έχουν συναίσθηση της ευθύνης του λόγου και των πράξεων τους με αποτέλεσμα να βιώνουμε όλοι, γονείς κι εκπαιδευτικοί, περιστατικά, μεμονωμένα ευτυχώς, ακραίων συμπεριφορών στα προαύλια του σχολείου, στις παρελάσεις εθνικών επετείων που ενώ είναι μέρες εθνικής μνήμης και σεβασμού στην Ελευθερία γίνονται πεδία απαξίωσης θεσμών και ιδεών και σε άνευ περιεχομένου και με συγκεχυμένους σκοπούς και αιτήματα, καταλήψεις.

Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι εμφανής η έλλειψη αλληλοσεβασμού, η αδυναμία διαλόγου και η έλλειψη καλλιέργειας της δημοκρατίας για να θυμηθώ και τον τίτλο του άρθρου μου στο μαθητικό έντυπο.

Βέβαια, ευτυχώς υπάρχει κι ένας άλλος κόσμος στα σχολεία, αυτός που παιδιά με ανησυχίες, ευαισθησίες, παιδεία και αγάπη για τη ζωή, , δίδοντας μας ελπίδα κι αισιοδοξία για το μέλλον. Και στ'' αλήθεια δεν είναι μικρός αυτός ο κόσμος. Και πληθαίνει καθημερινά.

Γέννημα αυτού του κόσμου είναι και όλα τα μαθητικά έντυπα, τα οποία χαιρετίζω στο σύνολό τους, είτε αυτά αφορούν στο παρελθόν, είτε κυκλοφορούν σήμερα, ακόμη κι αυτά που ελπίζω να συνεχίζουν να διακινούνται στο μέλλον. Διότι προκαλούν εσωτερικές ζυμώσεις αναγκαίες για τη δόμηση ενός ισορροπημένου ψυχισμού κι ενός χρήσιμου και σωστού χαρακτήρα, αποτελούν κοιτίδες διαβούλευσης και εξοικειώνουν τους μαθητές μας με την έννοια της συλλογικής δημιουργίας αλλά και της ευθύνης που κάθε ενυπόγραφο κείμενο φέρει.

Χαίρομαι λοιπόν που παρατηρώ αυτή την έξαρση των μαθητικών εντύπων, που συντηρείται χάρη στα παιδιά μας , που καταθέτουν ένα κομμάτι της ψυχής τους σε αυτά και μαθαίνουν ταυτόχρονα να συμπράττουν, αλλά και τους καθηγητές τους, που τα κατευθύνουν και τα επιτηρούν, χωρίς να τα χειραγωγούν.

Σήμερα ειδικά που έχουν καταβαραθρωθεί αξίες και θεσμοί χωρίς να έχουν αντικατασταθεί από κάτι άλλο, στέρεο, δυνατό δίκαιο και συνεκτικό, αυτά τα ψήγματα αισιοδοξίας που αναδύονται από τέτοιες προσπάθειες, τα έχουμε ανάγκη όλοι. Γιατί θέλουμε να πιστεύουμε, πως οι άνθρωποι, θα συνεχίσουμε παρ'' όλα όσα συμβαίνουν, να είμαστε έλλογα όντα και να ανταποκρινόμαστε με επάρκεια σε αυτό που η ετυμολογία της λέξης υπαγορεύει: “Ανω θρώσκω” δηλαδή κοιτώ ψηλά, το μέλλον, την προοπτική.

Σας ευχαριστώ πολύ κι εύχομαι στους εμπνευστές αυτής της εκδήλωσης να έχουν πάντοτε τη δύναμη και την όρεξη να μας προσφέρουν συνεχώς τέτοιες συγκινητικές και χρήσιμες εμπειρίες. Να είστε όλοι καλά.