Εισήγηση Δημάρχου Ρεθύμνης Γιώργη Χ. Μαρινάκη στην παρουσίαση βιβλίου Κλεόνικου Στρατιδάκη: «Μονή Αρκαδίου - Νέες σελίδες στην ιστορική τοπογραφία»

 Σπίτι Πολιτισμού , 22 Μαρτίου 2017

 Kυρίες και Κύριοι

Με χαρά αποδέχθηκα την τιμητική πρόσκληση του συμπολίτη εκπαιδευτικού- ερευνητή Κλεόνικου Σταυριδάκη, να συμμετέχω στο πάνελ των διαλεχτών συνομιλητών στην αποψινή εκδήλωση παρουσίασης του νέου του βιβλίου.

Χωρίς να θεωρώ τον εαυτό μου ειδικό να τοποθετηθεί επί της ποιότητας και του περιεχομένου μια επίπονης και μακρόχρονης επιστημονικής εργασίας, επέλεξα την ενεργή μου συμμετοχή σε αυτό το διάλογο που, μεταξύ άλλων, εγκαινιάζει αυτό το βιβλίο πάνω σ’ ένα θέμα που ενδιαφέρει όλους τους Κρητικούς αλλά και όλους όσοι σέβονται την Ιστορία , την Παράδοση και τον Πολιτισμό κάθε τόπου που είναι συνάμα Σύμβολο και Φωτοδότης μεγάλων ιδεών και σπουδαίων ιδανικών.

Με αυτό το πνεύμα θεωρώ πως κάθε βιβλίο που αφορά το Αρκάδι είναι μια πρόταση αλληλεπίδρασης με τη Μονή και με όλα όσα η ιστορία της πρεσβεύει. Μια πρόκληση κατανόησης του ιστορικού φορτίου που κουβαλά, μια δυνατότητα μύησης στον πανίσχυρο συμβολισμό της. Μια επαναδιαπραγμάτευση, με όρους πνεύματος και ψυχής , με όσα μας κληροδότησαν, οι πρόγονοί μας που έγραψαν στους καθαγιασμένους χώρους της, τις σελίδες ενός Ολοκαυτώματος.

Μια εκ νέου αξιολόγηση πτυχών της ιστοριογραφίας , γνωστών ή και λιγότερο διαδεδομένων, χρήσιμων πάντα για την προσέγγιση των γεγονότων που την συνθέτουν.

Και το συγκεκριμένο βιβλίο έχει πράγματι πολλά να προσθέσει στην ήδη πλούσια βιβλιογραφία για το Αρκάδι. Προτού αναφερθώ σ’ αυτό, επιτρέψτε μου μια αναφορά στον ίδιο τον συγγραφέα. Είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε το δημιουργό γιατί έτσι κατανοούμε περισσότερο και εμβαθύνουμε καλύτερα στη φιλοσοφία της πνευματικής του παραγωγής.

Α. Λίγα λόγια για το συγγραφέα

Ο Κλεόνικος Σταυριδάκης είναι ένας άνθρωπος με αξιόλογες σπουδές και αξιέπαινη σταδιοδρομία στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, την οποία ακόμη υπηρετεί ενεργά. Οι περιβαλλοντικές του ευαισθησίες είναι γνώριμες όχι μόνον στον χώρο της Παιδείας αλλά και στην κοινωνία του Ρεθύμνου συνολικά, αφού αποτυπώθηκαν σε πλήθος Περιβαλλοντικών Προγραμμάτων που υλοποίησε σε συνεργασία με επίσημους αρμόδιους φορείς και υπηρεσίες.

Εκείνα, ωστόσο, τα δομικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του, που τροφοδοτούν την ενεργητικότητά του κι εμπνέουν τη δράση του, είναι η ανόθευτη αγάπη του για το Ρέθυμνο, η επιμονή, το πείσμα, η δοτικότητα και η αφοσίωση σε ότι επιλέξει να κάνει.

Έτσι, χωρίς να φείδεται κόπου και χρόνου, αφιέρωσε χρόνια της ζωής του στη μελέτη κι έρευνα της ιστορίας τη Μονής, του φυσικού και αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος της αλλά και της ευρύτερης περιοχής, προσεγγίζοντας της ως μια ολότητα: χωρική, ιστορική και πνευματική.

Δύσκολο έργο και απαιτητικό. Ολοκληρώθηκε με επιτυχία διότι πέραν των ερευνητικών και συγγραφικών ικανοτήτων του Κλεόνικου Σταυριδάκη, τα βιώματα του, η γνώση και ο σεβασμός της οικογενειακής του ιστορίας – δεν θεωρείται αυτονόητη ξέρετε αυτή η γνώση- ενέπνευσαν και τροφοδότησαν την μακρόχρονη προσπάθειά του.

Καταθέτω λοιπόν με την ευκαιρία την εκτίμηση μου στο πρόσωπό του αλλά και στον κόπο του. Πάντα ζήλευα τους ανθρώπους που βρίσκουν χρόνο για έρευνα αλλά και για αποτύπωση της δουλειά τους σε καλαίσθητους τόμους όπως αυτόν που τίθεται απόψε στη διάθεση μας. Και χαίρομαι που ο Κλεόνικος παρά τις ενεργές επαγγελματικές και προσωπικές του υποχρεώσεις, δεν το έβαλε κάτω. Συνέχισε και πέτυχε το στόχο του, προσφέροντας μας τη δυνατότητα μιας πλουσιότερης ανάγνωσης της ιστορίας του τόπου μας και την πρόκληση της γνωριμίας με τις θαυμαστές ιδιότητες και προοπτικές του.

Β. Λίγα λόγια για το βιβλίο

Το βιβλίο του κωδικοποιεί το πλούσιο ιστορικό, πολιτισμικό, περιβαλλοντικό παρελθόν και παρόν της Μονής. Είναι μια κιβωτός στοιχείων που μπορούν ν’ αξιοποιηθούν από πλήθος ερευνητών, διαφορετικών επιστημονικών κλάδων και ειδικοτήτων.

Ο συγγραφέας επέλεξε μια ολιστική προσέγγιση του ερευνητικού του αντικειμένου. Μελέτησε και ανέδειξε την Ιερά Μονή και την ευρύτερη περιοχή της σε όλες της τις διαστάσεις, δίδοντας μας τροφή για σκέψη Έτσι, ο καθένας μπορεί να διαβάσει το βιβλίο ολόκληρο ή αποσπασματικά, χωρίς να χάνει τη ροή των θεμάτων που πραγματεύεται και την επαφή του με το περιεχόμενό του.

Υπό αυτό το πρίσμα το βιβλίο προσφέρει τη δυνατότητα πολλαπλών αναγνώσεων και οπτικών αφού αλλιώς θα το προσεγγίσει ο ιστορικός αλλιώς ο θεολόγος, ο αρχαιολόγος, ο τεχνοκράτης ή ο φυσιολάτρης. Με όποια ιδιότητα κι αν το μελετήσει κανείς, εύκολα μπορεί να αποκομίσει μια συνολική εικόνα του Μοναστηριού αλλά και να εξειδικεύσει, με βάση το προσωπικό του ενδιαφέρον.

Το βιβλίο λοιπόν, χαράσσει μια διαδρομή προσφέροντάς μας ένα ολοκληρωμένο κύκλο περιήγησης στην ιστορία, το φυσικό και δομημένο περιβάλλον. Η περιπλάνηση μας, καθοδηγείται μέσα από καλογραμμένα κείμενα που συνοδεύονται από ένα πλούτο θαυμάσιων φωτογραφιών, που εστιάζουν στη λεπτομέρεια για να αντιληφθούμε την ουσία.

Η Ιερά Μονή και η ευρύτερη περιοχή που την αγκαλιάζει, είναι αναμφίβολα μια ιστορική θρησκευτική και περιβαλλοντική όαση. Ταυτόχρονα, είναι ένα υγιές παράδειγμα κυκλικής οικονομίας αφού η Μονή είναι αυτοτροφοδοτούμενη και πλήρως βιώσιμη.

Η χωροταξική γειτνίαση της με την περιοχή της Ελεύθερνας και το περίφημο Μουσείο της που μας κάνει διαρκώς υπερήφανους, συνθέτουν αυτή την ολότητα που με τόση επάρκεια ανέδειξε ο συγγραφέας.

Τα μνημειακά δέντρα, η πλούσια χλωρίδα, τα κτίσματα αξιόλογης αρχιτεκτονικής που μας δίδουν πολύτιμες πληροφορίες για τον τρόπο ζωής των κρητικών στο παρελθόν, τα σπάνια, ίσως και μοναδικά στην Κρήτη, σπήλαια με πολεμίστρα που χρησιμοποιούνταν ως κατοικίες μοναχών, οι αρχαιολογικού ενδιαφέροντος μικροί θησαυροί, είναι μόνον μερικά από τα στοιχεία που περιλαμβάνει, σε πλήρη αρμονία και συνέχεια τούτο το βιβλίο.

Έτσι επιβεβαιώνεται νομίζω και η δυνατότητα πολλαπλών αναγνώσεων του, που προανέφερα.

Ιδιαίτερη αξία, έχει η εκτεταμένη, εκ μέρους του συγγραφέα, παρουσίαση των πηγαδιών, των δεξαμενών, των κρηνών και των πηγών της περιοχής Αρκαδίου. Σήμερα λοιπόν που είναι η Παγκόσμια Ημέρα Νερού και με την ιδιότητά μου, ως Πρόεδρος της Ένωσης ΔΕΥΑ της χώρας, θα ήθελα να σταθούμε λίγο στους μνημειακούς χώρους συλλογής και αποθήκευσης νερού, σε μια περιοχή που η έλλειψη νερού αποτελούσε καθημερινό βάσανο των ανθρώπων της. Τα διασωθέντα μνημεία, μαρτυρούν την αγωνία και το μόχθο των ανθρώπων να εξοικονομήσουν το πολυτιμότερο αγαθό της φύσης απαραίτητο για την επιβίωσή τους αλλά το σεβασμό τους απέναντι σ’ αυτό, ο οποίος αποτυπώνεται στα μέσα που χρησιμοποιούσαν για τη συλλογή και φύλαξή του.

Μια ακόμη επισήμανση που θα ήθελα να κάνω, αυτή τη φορά αμιγώς ιστορικού ενδιαφέροντος, αφορά τη συμβολή του βιβλίου στην αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας, σχετικά με τον μπουρλοτιέρη της πυριτιδαποθήκης. Η μαρτυρία του προπάππου του συγγραφέα, που ήταν και ο μοναδικός διασωθέντας από το σφαγιασμό των εγκλείστων στην Τράπεζα της Μονής, επιβεβαιώνει το ρόλο του Κωστή Γιαμπουδάκη ως πυρπολητή της κεντρικής πυριτιδαποθήκης και απαντά σε όσους προσπαθούν, με άκομψους συχνά, τρόπους να στρεβλώσουν την ιστορία.

Επιπροσθέτως, φωτίζει την ιστορία δύο «ξεχασμένων», όπως αναφέρει ο ίδιος, «ολοκαυτωμάτων, με ανατινάξεις μικρότερων πυριτιδαποθηκών», τις οποίες όχι μόνον αξίζει να γνωρίζουμε αλλά και να μνημονεύουμε σε κάθε μας αναφορά στο μεγαλείο της Αρκαδικής Εθελοθυσίας.

Εκτός, λοιπόν, από εύχρηστο, ευανάγνωστο και καλαίσθητο, το βιβλίο εμπλουτίζει την υπάρχουσα γνώση με νέα στοιχεία, εγείρει γόνιμους προβληματισμούς κι ενθαρρύνει την περαιτέρω έρευνα. Ανοίγει ένα διάλογο, ανταλλαγής και σύνθεσης απόψεων, ενδεχομένως και αμφισβήτησης. Πληροί, επομένως, τις προϋποθέσεις που επιβάλλει η εξέλιξη της ίδιας της επιστήμης.

Γ. Αξιοποίηση βιβλίου στον αναπτυξιακό σχεδιασμό του μέλλοντος

Η αξία της εμπεριστατωμένης ερευνητικής δουλειάς του Κλεόνικου Σταυριδάκη που αποτυπώνεται στο βιβλίο του έγκειται και σε μια επιπλέον διάσταση: αυτή της αξιοποίησης των ευρημάτων του και των προτροπών του, στο μελλοντικό αναπτυξιακό σχεδιασμό για τον τόπο μας.

Κατ’ ευτυχή συγκυρία, η περιοχή του Αρκαδίου μπορεί να ενταχθεί σε άξονα Ευρωπαϊκού Προγράμματος, το οποίο είναι εν αναμονή για να το αναπτύξουμε, με τα πενιχρά μας μέσα και τις πολύ περιορισμένες δυνατότητες σε σχέση με το παρελθόν.

Θα διεκδικήσουμε λοιπόν, ως Δήμος Ρεθύμνης και σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης την ένταξη της περιοχής Ελεύθερνας Αρκαδίου σε αυτό το χωρικό σχεδιασμό ώστε με την περαιτέρω αξιοποίησή και ανάδειξή της, να ενισχυθεί η βιώσιμη αυτή κυψέλη και για το Δήμο και για ολόκληρο την Περιφέρεια Ρεθύμνου.

Γενικά, το βιβλίο μπορεί ν’ αποτελέσει έναν ασφαλή οδηγό για όλους μας για την Πολιτεία, το Δήμο και την Μονή και είναι ευτυχές γεγονός που ο Δήμος Ρεθύμνης συνεργάζεται τόσο αρμονικά με την Ιερά Μητρόπολη και το Σεβασμιώτατο Επίσκοπό μας όπως και με την Αντιπεριφέρεια και την Αντιπεριφερειάρχη μας.

Οι υποδείξεις του συγγραφέα θα ληφθούν υπόψη και θ’ αξιοποιηθούν στο πλαίσιο μιας ρεαλιστικής αποτύπωσης των δεδομένων και δυνατοτήτων με προσανατολισμό την εξέλιξη της Μονής αλλά και της ευρύτερης περιοχής, σε όλα τα επίπεδα.

Ως Δήμος, μπορούμε να συμπεριλάβουμε την επίσκεψη στα σπάνιας ομορφιάς φαράγγια και σπήλαια της ευρύτερης περιοχής της Μονής, στις φυσιολατρικές διαδρομές και μονοπάτια που σχεδιάζει και προτείνει ο Δήμος στους ξένους επισκέπτες που αγαπούν τη Φύση προτρέποντάς τους να ανακαλύψουν τους κρυμμένους φυσικούς , αρχαιολογικούς και ιστορικούς θησαυρούς της Κρήτης. Τα αμυντικού τύπου σπήλαια, οι ρωμαϊκοί τάφοι στο Αρκαδιώτικο Φαράγγι, τα μιτάτα, τα μετόχια οι κρήνες, οι δεξαμενές και οι πηγές, στέκουν εκεί αδιάψευστοι μάρτυρες του μόχθου ενός γενναίου λαού που δάμασε τη σκληρότητα της Φύσης, με σεβασμό σε αυτήν αλλά και στον ίδιο του τον εαυτό.

Η αντοχή του λαξεύτηκε στους κορμούς των δέντρων του μνημειακού ελαιώνα της Μονής και στην αγέρωχη επιβίωση των αγριοκυπάρισσων της, που αξίζουν κάθε προστασίας και συντήρησης από διαπιστευμένους φορείς όπως είναι ο ΣΕΔΗΚ .

Επίσης, τα ιθαγενή φυτά της περιοχής όπως η χαμολιά - με επιστημονική ονομασία Daphne serica - η οποία εξαιτίας των δηλητηριωδών φύλλων της δεν καταναλώνεται από τα ζώα, μπορούν να ενταχθούν στο αστικό περιβάλλον, να αξιοποιηθούν δηλαδή στις φυτεύσεις που κάνει ο Δήμος στα παρτέρια κοινόχρηστων χώρων στο πλαίσιο καλλωπισμού της πόλης μας, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης και τον βοτανολόγο κ. Πυρίντζο με τον οποίο έχουμε διαρκής και αγαστή συνεργασία.

Αυτές είναι μόνον μερικές από τις σκέψεις που έκανα διατρέχοντας το βιβλίο. Είμαι βέβαιος ότι από την ενδελεχή μελέτη του θα προκύψουν κι άλλες και θα ΄ναι όλες χρήσιμες.

Με αυτή την αισιόδοξη προοπτική, ευχαριστώ το συγγραφέα για την προσφορά του στο Δήμο και στους ανθρώπους του κι εύχομαι το βιβλίο του να ‘ναι καλοτάξιδο και κάθε φορά να μας προσφέρει την εμπειρία μιας απολαυστικής και γόνιμης ανάγνωσης.

Σας ευχαριστώ πολύ.