Ζάππειο , 9 Δεκεμβρίου 2014

Κυρίες και Κύριοι

Αγαπητοί Φίλοι

Ευχαριστώ θερμά τους διοργανωτές αυτής της εξαιρετικής εσπερίδας, την Πανελλήνια Ομοσπονδία Κρητικών Πολιτιστικών Συλλόγων, τον Βουλευτή Ηρακλείου κ. Λευτέρη Αυγενάκη και τον πρώην Υπουργό κ. Κωστή Χατζηδάκη, για την πρόσκληση που μου απηύθυναν να συμμετάσχω στις δράσεις της σπουδαίας πρωτοβουλίας τους, η οποία επιβεβαιώνει το σταθερό ενδιαφέρον τους για την ανάπτυξη του νησιού μας στο Παρόν και το Μέλλον.

Βρίσκομαι εδώ με την ιδιότητα του Δημάρχου μιας κατ εξοχήν τουριστικής πόλης όπως είναι το Ρέθυμνο αλλά και με την ιδιότητα του Προέδρου του Συνδέσμου Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης για να σας καταθέσω τη φιλοσοφία η οποία διέπει το σύνολο του σχεδιασμού μας για τον Αγροτουρισμό ειδικότερα αλλά και για τις δράσεις μας στον τομέα της σύνδεσης δύο βασικών αναπτυξιακών τομέων της Κρήτης, του Πρωτογενούς με τον Τουρισμό.

Το στοίχημα της ανάδειξης και αξιοποίησης των πλεονεκτημάτων του νησιού μας, που έγκειται στο συνύπαρξη αξιόλογης γεωφυσικής ποικιλομορφίας, ανεξάντλητων φυσικών πόρων, πλούσιας παράδοσης κι ενός σπουδαίου πολιτισμού, παραμένει ενεργό.

Η πρόκληση της αποτελεσματικής διασύνδεσης αυτών των πλεονεκτημάτων με τον Τουρισμό, με τη μικρότερη δυνατή επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος και με σεβασμό στους κατοίκους κι επισκέπτες του νησιού είναι ισχυρή. Πλέον είναι σαφές σε όσους ασχολούνται είτε με τη χάραξη της εθνικής αλλά και της τοπικής τουριστικής στρατηγικής είτε με τουριστικές επιχειρήσεις κάθε είδους, πως η επί σειρά ετών επιδιωκόμενη επιμήκυνση της τουριστικής περιόδους δεν θα επιτευχθεί εάν δεν συμπεριληφθούν στις τουριστικές προτάσεις που απευθύνουμε στην εξόχως απαιτητική και ανταγωνιστική αγορά, εναλλακτικές μορφές Τουρισμού.

Αγροτουρισμός

Μία εξ’ αυτών είναι και ο Αγροτουρισμός. Παρότι δίδεται ένας συγκεκριμένος ορισμός για τον Αγροτουρισμό ως μια ειδική μορφή Τουρισμού Υπαίθρου, η οποία συνίσταται στο σύνολο των δραστηριοτήτων που συνδέονται με την αγροτική παραγωγή και το πολιτιστικό περιβάλλον των αγροτικών περιοχών, τις αγροτικές ασχολίες, τα τοπικά προϊόντα κ.α., είναι ξεκάθαρο πως προϋποθέτει και συνεπάγεται ένα ευρύτατο σύνολο δράσεων που αντλούν το περιεχόμενο τους από ένα ευρύτατο φάσμα εκφάνσεων της υλικής άυλης κληρονομιάς της Κρήτης.

Υπό αυτό το πνεύμα ο Αγροτουρισμός δεν μπορεί να ειδωθεί ως μια μεμονωμένη πρόταση για τον ταξιδιώτη αφού αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου πολυσύνθετου πάζλ, στοιχείο μιας ενιαίας φιλοσοφίας που εμπλέκει την Κρητική Διατροφή με τη γαστρονομία, τη γευσιγνωσία, τους θεσμούς και τις δομές κάθε τόπου, τη Φύση κι ένα σύνολο άλλων εναλλακτικών μορφών Τουρισμού όπως ο οινοτουρισμός, ο προσκυνηματικός Τουρισμός, ο αρχιτεκτονικός, η ποδηλατικός ο περιπατητικός κλπ.

Στο Ρέθυμνο και την Κρήτη υπάρχουν εξαιρετικές αγροτουριστικές μονάδες, όπως η Agreco, το Εναγρον, το Πάνακρον και πολλές άλλες μικρότερες, που προσφέρουν στους λάτρεις της αυθεντικής, ανεπιτήδευτης και αδιαμεσολάβητης σχέσης με το περιβάλλον του τόπου που επισκέπτονται, την ευκαιρία να την αποκτήσουν για όσο διάστημα διαρκεί το ταξίδι τους.

Το θέμα είναι με ποιο τρόπο αυτό το εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον του νησιού μας και τα προϊόντα της κρητικής γης θα κατακτήσουν μια υψηλή θέση στις προτιμήσεις των επισκεπτών αλλά και στις επιχειρηματικές και εμπορικές συναλλαγές που διενεργούνται σε εθνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο.

Κρητική διατροφή

Πρωτίστως θα πρέπει να επικοινωνήσουμε με αποτελεσματικό τρόπο στην εγχώρια και διεθνή κοινή γνώμη το διατροφικό αλλά και τουριστικό πλεονέκτημα του νησιού μας. Αξίζει να αναφερθεί ότι τα πορίσματα μιας έρευνας που διεξήγαγε το Τμήμα Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης , το 2008, σε διάρκεια 4ων μηνών, σε 5.144 τουρίστες, κατά την ώρα αναχώρησης τους από μεγάλα αεροδρόμια της Κρήτης, έδειξαν ότι το 53% των ερωτηθέντων σχετικά με το να γνωρίζουν την κρητική διατροφή απάντησαν θετικά και μάλιστα την αξιολόγησαν από άριστη έως πολύ καλή όμως από επιμέρους ερωτήματα σχετικά με τις τροφές φάνηκε ότι μπέρδευαν την κρητική κουζίνα με την ελληνική.

Προτεραιότητα λοιπόν στο σχεδιασμό μας δώσαμε στην προβολή των κρητικών προϊόντων στους επισκέπτες μας και την ανάδειξη των ευεργετικών επιδράσεων της κρητικής διατροφής στον ανθρώπινο οργανισμό. Δεν θα επιχειρήσω ιδιαίτερη αναφορά στην κρητική Διατροφή, στην μακραίωνη ιστορία της, στην ανθεκτικότητα της στο χρόνο και την καταλυτική της συμβολή στην προστασία της ανθρώπινης υγείας μια και όλοι οι παριστάμενοι, στην συντριπτική μας πλειοψηφία Κρήτες, τη γνωρίζουμε. Άλλωστε σημασία έχει πως διαχειριζόμαστε αυτό τον θησαυρό που διαθέτουμε.

Θα μου επιτρέψετε μια ιδιαίτερη αναφορά στην κορωνίδα της Κρητικής Διατροφής, το ελαιόλαδο. Ο Σύνδεσμος Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης έχει εστιάσει τη δράση του στην ανάδειξη της ελαιοκομικής πολιτιστικής κληρονομιάς της Κρήτης, στην προώθηση του παρθένου πιστοποιημένου κρητικού ελαιόλαδου στις αγορές του κόσμου και στην ανάπτυξη Τουρισμού στην ενδοχώρα.

 Δράσεις Σ.Ε.Δ.Η.Κ.

Στον ΣΕΔΗΚ μετέχουν σχεδόν όλοι οι Ελαιοκομικοί Δήμοι της Κρήτης και από το 2008, υλοποιεί βήμα-βήμα σε συνεργασία με τους Δήμους Μέλη του, την Περιφέρεια και άλλους φορείς, στοχευμένες δράσεςι όπως :

1.Την " Ανάδειξη των Μνημειακών Ελαιοδέντρων". Ήδη έχουν επισημανθεί, καταγραφεί και ανακηρυχτεί ως Μνημειακά 25 ελαιόδεντρα ηλικίας 2000-3000 ετών σε όλη την Κρητη από τα οποια 14, έχουν αναδεχθεί με διαφορές δράσεις χωρικής , έντυπης και ηλεκτρονικής προβολής και ήδη με γραπτή συναίνεση των ιδιοκτήτων τους, προτάθηκαν από τον ΣΕΔΗΚ για το Βραβείο Πολιτιστικής Κληρονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης "EUROPA NOSTRA

Σε εξέλιξη βρίσκεται επίσης πρόταση του ΣΕΔΗΚ προς την Περιφέρεια για ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου τους και βελτίωση της οδικής προσέγγισης τους, που θα υλοποιηθεί από τον ΣΕΔΗΚ, τους οικείους Δήμους και την Περιφέρεια, ώστε να καταστούν επισκέψιμα αξιοθέατα που ενισχύσουν την ανάπτυξη του τουρισμού στην ενδοχώρα και την προβολή του ελαιολάδου.

2. Την ίδρυση "Δικτύου Ελαιο- Μουσείων" που θα αναδεικνύουν την πατρογονική πολιτιστική κληρονομία και τον πολιτισμό της ελιάς και του ελαιολάδου στο νησί. Ήδη έχουν ιδρυθεί από διάφορα προγράμματα περίπου 10 τέτοια ΕλαιοΜουσεία σε διάφορες περιοχές της Κρήτης όπως στις Βούβες, Βατόλακκο, Χρωμοναστήρι, Καψαλιανά, Ασωμάτους (Πάνακρον), Μαργαρίτες, Γέργερη, Ζαρός, Νεάπολη, Φουρνή, Χαμαίζι, Μαρωνιά κ.α., τα οποία βέβαια χρήζουν περαιτέρω αναβάθμισης και αξιοποίησης.

3. Τη "Διάδοση της αποκλειστικής χρήσης ελαιολάδου" στις επιχειρήσεις εστίασης της Κρήτης (Ταβέρνες, Εστιατόρια, Ξενοδοχεία). Προς την κατεύθυνση αυτή έχει ιδρυθεί Δίκτυο με την επωνυμία "ΕλαιοΓεύσεις" στο οποίο μετέχουν 40 Ταβέρνες και άλλες επιχειρήσεις εστίασης που λειτουργούν κυρίως στην ύπαιθρο της Κρήτης.

Οι δράσεις αυτές, που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη, αποσκοπούν βεβαία στην «ιχνογράφηση» επί του εδάφους διαφόρων σημείων -στάσεων που θα συνδεθούν με το ένα Δίκτυο " Δρόμοι της Ελιάς στην Κρήτη" το οποίο θα αποσκοπεί στην προβολή της υγιεινής και γευστικής άξιας του ελαιολάδου και την ανάδειξη της ιστορικής, πολιτισμικής και κοινωνικής κληρονομίας της ελιάς στην Κρήτη, ενώ παράλληλα θα θα συμβάλλει αποτελεσματικά στην ανάπτυξη διαφόρων μορφών εναλλακτικού τουρισμού (γαστρονομικού, πολιτισμικού και περιβαλλοντικού κλπ) στην ενδοχώρα του νησιού. Αυτά σε ότι αφορά το ΣΕΔΗΚ.

Δράσεις Δήμου Ρεθύμνου

Τώρα, στο Δήμο Ρεθύμνου, ειδικά μέσω του Γραφείου Τουρισμού και Πολιτισμού, σε στενή συνεργασία με θεσμικούς φορείς, οργανώσεις και επιχειρήσεις, προωθούμε με κάθε ευκαιρία τη γαστρονομία της Κρήτης και τα τοπικά προϊόντα, σε κάθε εκδήλωση πολιτισμού, μέσα από την ενεργή συμμετοχή μας σε Διεθνείς τουριστικές Εκθέσεις, μέσα από καλά οργανωμένες προσπάθειες σύναψης εμπορικών συναλλαγών με διεθνείς αγορές και μέσα από επιχειρήσεις τουρισμού κυρίως μέσω των πάμπολλων ξενοδοχειακών μονάδων και επιχειρήσεων εστίασης που διαθέτει το Ρέθυμνο.

Η Γιορτή Κρητικής Διατροφής που διοργανώνουμε με τη συμμετοχή φορέων του Ρεθύμνου, κάθε χρόνο, στο Δημοτικό Κήπο αλλά και σε όλο το Δήμο, αποτελεί μία από τις αξιομνημόνευτες εκδηλώσεις. Μέσα από τη συνεργασία πολλών παραγωγών κρητικών προϊόντων, μεγάλων ξενοδοχειακών επιχειρήσεων κι επιχειρήσεων εστίασης, πολιτιστικών συλλόγων και επιστημόνων διατροφής, προσφέρει στους επισκέπτες μια εξαιρετική ευκαιρία να γνωρίσουν πιστοποιημένα κρητικά προϊόντα, τη γαστρονομία της Κρήτης, τη διατροφική της παράδοση και τη σχέση του με τον πολιτισμό του νησιού, να λάβουν μέρος σε βιωματικά σεμινάρια μαγειρικής και οινογνωσίας, να αποκτήσουν γνώση μέσα από το διάλογο με ειδικούς διατροφολόγους και γευσιγνώστες, να ψυχαγωγηθούν, να πάρουν έντυπο υλικό και δείγματα προϊόντων.

Η τάση μας να συνδέσουμε κάθε θεσμό και εκδήλωση πολιτισμού τον πρωτογενή τομέα και την τουριστική προβολή του Ρεθύμνου είναι σταθερή και συνεχής.

Για παράδειγμα στο πλαίσιο του Αναγεννησιακού Φεστιβάλ θα πραγματοποιηθεί Ημερίδα με θέμα «Η γαστρονομία της Κρήτης από την Αναγέννηση ως Σήμερα», στο Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι , ειδικά στις εκδηλώσεις της Τσικνοπέμπτης και της Καθαράς Δευτέρας προωθούνται σε συνεργασία με τοπικά εστιατόρια δράσεις προώθησης της Κρητικής Διατροφής, ενώ σε κάθε εκδήλωση πολιτισμού ή αθλητισμού που διοργανώνει ο Δήμος μας, φροντίζει να φέρνει τους καλεσμένους του τιμώμενους ή δημοσιογράφους ή επίσημους προσκεκλημένους από άλλα μέρη της Ελλάδος σε επαφή με την διατροφική και παραδοσιακή προίκα του Ρεθύμνου μέσα από την παράθεση γευμάτων, τη διοργάνωση ξεναγήσεων σε αγροτουριστικές μονάδες, ακόμη και μέσω των αναμνηστικών δώρων που προσφέρει.

Στα δε ξενοδοχεία του Ρεθύμνου, καθ’ όλη τη διάρκεια της θερινής περιόδου διανέμεται και διοχετεύεται στους πελάτες τους ενημερωμένο έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό ώστε κάθε επισκέπτης είτε ως μεμονωμένος ταξιδιώτης είτε ως μέλος ενός γκρουπ να έχει από την ημέρα της άφιξης του τα αναγκαία ερεθίσματα για να θελήσει να γνωρίσει από κοντά το φυσικό, διατροφικό, πολιτιστικό και παραδοσιακό πλούτο του τόπου μας. Οι ξενοδόχοι και εστιάτορες βρίσκονται σε καλή κατεύθυνση, έχοντας αρχίσει να εφαρμόζουν το κρητικό πρωινό και τα κρητικά μενού ολοκληρωμένα και πιστοποιημένα.

Συμμετοχή σε Διεθνείς Εκθέσεις

Διαρκής και αποτελεσματική είναι και η συμμετοχή μας ως Δήμος, σε ευρωπαϊκές και διεθνείς Εκθέσεις. Πολύτιμη εμπειρία αποτέλεσε η εντυπωσιακή παρουσία του Ρεθύμνου στην Έκθεση που στήθηκε ειδικά για την Κρήτη στην κεντρική πλατεία του Στρασβούργου το 2012.

Εκθέτες Κρήτες παραγωγοί, , βραβευμένοι σεφ, εικαστικοί καλλιτέχνες, εξέθεσαν μια εξαιρετική ποικιλία των πιο αντιπροσωπευτικών κρητικών προϊόντων και στοιχείων του κρητικού πολιτισμού στους χιλιάδες επισκέπτες της Έκθεσης οι οποίοι αφού δοκίμασαν πρωινά και απογευματινά με μέλι, ελαιόλαδο, τυρί, βότανα, κηπευτικά, ξηρούς καρπούς, παξιμάδια κ.α. είδαν στην πράξη μουσικοχορευτικά συγκροτήματα, την κρητική αγιογραφία, την κατασκευή χειροποίητων κοσμημάτων επισκέφθηκαν τη εικαστική Έκθεση με έργα από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης που εδρεύει στο Ρέθυμνο και μαζί με το πλούσιο ηλεκτρονικό κι έντυπο υλικό για την Κρήτη, τα σημεία πολιτισμού και θρησκείας, απέκτησαν μια ολοκληρωμένη εικόνα ώστε να την επιλέξουν τις διακοπές τους.

Εξίσου αποδοτική ήταν και η συμμετοχή του Τμήματος Τουρισμού του Δήμου μας στην Εκθεση GREKLAND στην Στοκχόλμη, είμαστε έτοιμοι για τις διεθνείς Εκθέσεις της Πολωνίας και της Ρωσίας ενώ εξαιρετικά γόνιμες είναι μέχρι σήμερα επαφές μας με την Κίνα, επιστέγασμα των οποίων ήταν και η πρόσφατη συμμετοχή μας σε αποστολή στη Σαγκάη όπου συζητήθηκαν θέματα τουριστικών συνεργασιών με έμφαση στον τομέα του γαμήλιου τουρισμού.

Σταθερή εξάλλου είναι η συμμετοχή μας και στην Πανελλήνια Έκθεση «Κρήτη, η Μεγάλη Συνάντηση» όπου στο κρητικό έδαφος της έκθεσης συναντιέται όλη η Ελλάδα και γνωρίζει τους Κρήτες, τα προιόντα τους και τις δυνατότητες για διάφορες μορφές τουρισμού.

Πρωτοβουλίες για ενίσχυση εναλλακτικών μορφών τουρισμού.

Ωστόσο όπως ανέφερα και στην αρχή της εισήγησής μου, η φιλοσοφία που διέπει τη χάραξη της τουριστικής μας στρατηγικής σε τοπικό επίπεδο διέπεται από την αρχή της ενιαίας διαχείρισης του τουριστικού προϊόντος ως ένα αρμονικό σύνολο που θα πρέπει να συνθέτει τις δυνατότητες με τις επιθυμίες, να αξιοποιεί με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο τον πλούτο των διαθέσιμων αγαθών με σεβασμό στην επάρκεια τους και τις ανάγκες των αποδεκτών τους και να ενισχύει την τοπική οικονομία χωρίς να αλλοιώνει τη φυσιογνωμία και την παράδοση του τόπου μας.

Δεν είναι εύκολη υπόθεση αυτό όμως δεν καθιστά το στόχο ανέφικτο. Αν αναλογιστούμε ότι το ποσό που διακινήθηκε μόνον φέτος στην Κρήτη από τον Τουρισμό ανέρχεται στα 400 εκ. ευρώ περίπου , αντιλαμβανόμαστε ότι πλέον μιλάμε με όρους βιομηχανίας, της μοναδικής ίσως που συντηρεί τόσες χιλιάδες οικογενειών στην εποχή της κρίσης.

Με δεδομένες μάλιστα τις συνθήκες σκληρού ανταγωνισμού, αφού ελκυστικοί προορισμοί υπάρχουν παντού, είναι μονόδρομος για μας η ανάδειξη και καλή προβολή των συγκριτικών μας πλεονεκτημάτων αλλά και της ενίσχυσης εναλλακτικών προτάσεων που θα προσελκύσουν ποιοτικό τουρισμό και μόνιμους επισκέπτες.

Για τον οινοτουρισμό και τον προσκυνηματικό τουρισμό, οι οποίοι συνιστούν δύο πολύ ενδιαφέρουσες και με καλές προοπτικές εναλλακτικές προτάσεις τουρισμού, θα μιλήσουν οι συνάδελφοι στη συνέχεια. Εγώ θ αναφερθώ, σχεδόν επιγραμματικά στον:

Συνεδριακό τουρισμό , που εμφανίζει μια μικρή άνθηση στο Ρέθυμνο με την πολύτιμη συνδρομή και του Πανεπιστημίου Κρήτης που εδρεύει στην πόλη μας και διοργανώνει συνεχώς επιστημονικά συνέδρια όπως και δραστήριων Συλλόγων όπως είναι ο Ιατρικός Σύλλογος καθώς και Ιατρικές Ενώσεις κατά ειδικότητα,

τον Αρχιτεκτονικό τουρισμό αφού η Κρήτη ως σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών φιλοξενεί στη γη της μνημεία πολλών ιστορικών περιόδων, καλοσυντηρημένα, άξια μελέτης αφού πολλά εξ αυτών είναι αρχιτεκτονικά αριστουργήματα,

τον Ποδηλατικό τουρισμό, ο οποίος ευνοείται από το θερμό μας κλίμα και τη γεωφυσιολογία του εδάφους, όπως επισημάνθηκε από τους συμμετέχοντες στο ευρωπαϊκό τουρνουά ποδηλατοδρομίας Δημοσιογράφων που διοργανώθηκε στο Ρέθυμνο,

τον Περιπατητικό τουρισμό που έχει σοβαρές προοπτικές ταχείας ανάπτυξης αφού το νησί μας είναι κυριολεκτικά ο παράδεισος των φυσιολατρών μια και συνδυάζει θάλασσα και βουνό σε μικρές αποστάσεις και μια πλούσια ενδοχώρα με σπάνια βιοποικιλότητα.

Ήδη, το Τμήμα Τουρισμού του Δήμου μας έχει χαρτογραφήσει δύο μονοπάτια για την ανάπτυξη περιπατητικού τουρισμού, τα οποία διέρχονται από αντιπροσωπευτικά χωριά της ενδοχώρας, το «Αμάλθεια» στην περιοχή του Αρκαδίου και ένα άλλο στις περιοχές Νικηφόρου Φωκά και Αρχαίας Λάππας. Τα έντυπα με τις δύο αυτές προτάσεις περιπατητικού Τουρισμού έχουν προωθηθεί σε μεγάλα ξενοδοχεία και τουριστικά πρακτορεία και εμφανίζουν θετικά δείγματα εκδήλωσης ενδιαφέροντος από επισκέπτες.

Όλες αυτές οι προτάσεις εμπεριέχουν τη γαστρονομία, τη Φύση και την Παράδοση της Κρήτης και προωθούνται ως ένα αδιαίρετο σύνολο στους ξένους επισκέπτες μας.

Είναι χρήσιμο όμως πριν ή παράλληλα με τους ξένους, να εμπιστευθούμε εμείς οι ίδιοι την παραγωγή του τόπου μας σε όλα τα επίπεδα και να την υποστηρίξουμε με κάθε δυνατό τρόπο. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι η ανάπτυξη ισχυρών εμπορικών συναλλαγών και ανταλλαγών στο εσωτερικό της χώρας αλλά και η ενίσχυση της εξαγωγής μας δύναμης. Είναι αδιανόητο έως και επικίνδυνα ανόητο να βάζουμε στο τραπέζι μας σταφίδα από άλλα μέρη του κόσμου ή ελαιόλαδο εισαγωγής αμφιβόλου ποιότητας ή ξηρούς καρπούς και όσπρια από το εξωτερικό και να περιφρονούμε τα προϊόντα του μόχθου των συνανθρώπων μας και της δικής μας γης. Στον τομέα του εμπορίου βέβαια δεν αρκεί μόνο η προτίμηση του καταναλωτικού κοινού αλλά προϋποτίθενται και μια σειρά γενναίων μέτρων που θα προστατεύσουν τους παραγωγούς, θα ενθαρρύνουν νέους, θα πιστοποιούν την ποιότητα των προϊόντων με ονομασία προέλευσης, θα ευνοήσουν την ομαλή ανάπτυξη εσωτερικού εμπορίου και θα διασφαλίσουν τις ς συναλλαγές με το εξωτερικό.

Θα ακουστούν υποθέτω τέτοιες προτάσεις από τους ειδικούς που συμμετέχουν στις εργασίες της σημερινής εκδήλωσης.

Θα ήθελα να ολοκληρώσω εκφράζοντας την ευχή να εγκαινιάσουμε σήμερα μαζί, μέσα από αυτό το γόνιμο διάλογο που προκάλεσε η Ημερίδα, μια νέα αισιόδοξη αναπτυξιακή εποχή για την Κρήτη και τη χώρα μας που θα φέρει ατόφια τα στοιχεία της συνεργατικότητας της σύμπραξης και της αλληλεγγύης.

Σας ευχαριστώ πολύ.